به گزارش خبرنگار خبرگزاری حوزه، حجت‌الاسلام مرتضی حاجیانی در کارگاه «نقش‌آفرینی بانوان مسلمان در رسانه‌های نوین» که با حضور ۴۰ بانوی طلبه جامعةالزهرا سلام‌الله‌علیها برگزار شد، به تبیین موضوع «کنشگری بانوان در جهان شبکه ای» پرداخت و با اشاره به کنشگری و هدایت آحاد جامعه در موقعیت‌های بحرانی، عنوان کرد: ما باید در موقعیت‌های بحرانی جامعه را مدیریت کنیم، آرامش ذهنی خود را حفظ کرده و به عنوان کنشگر، هدایتگر آحاد جامعه باشیم.
مدیر کل فضای مجازی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم تصریح کرد: اگر ما در موقعیت‌های بحرانی از نظر کنترل ذهنی، رفتاری و غیره ضعف داشته باشیم، از موقعیت کنشگری خارج می‌شویم.
اولین شرط حضور کنشگرانه در میدان فضای مجازی، کنترل هیجان است
حجت‌الاسلام حاجیانی افزود: در بحران اخیر، بسیاری از شخصیت‌های برجسته و مشهور که در فضای رسانه مخاطب داشتند، ایجاد جو رسانه ای و موقعیت بحران باعث شد که واکنش عجولانه ای داشته باشند، بعد هم بعضی پشیمان شدند و برخی ادامه می‌دهند. ما خود را در این چالش قرار دادیم تا ضعف‌ها و قوت‌های خود را بشناسیم و بتوانیم بحران‌ها را در فضای مجازی مدیریت کند.
وی ادامه داد: فضای شایعه در فضای مجازی همین‌گونه است، یک موضوع داغ توسط رأس یک شبکه مطرح می‌شود و کسی که ضریب نفوذ بالایی دارد شایعه ای می‌سازد که افراد جامعه را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
مدرس سواد رسانه و کنشگری سایبری با اشاره به اینکه رسانه برای مدیریت افکار عمومی است، گفت: همانطور که رهبر معظم انقلاب مدظله العالی در دیدار نخبگان فرمودند ما نباید کشور را تعطیل کنیم، رسانه نمی تواند برای ما تصمیم بگیرد که به چه چیزی فکر کنیم و درباره چه حرف بزنیم، ما باید برنامه خود را داشته باشیم و اگر وارد عرصه ای می‌شویم، باید به صورت آگاهانه وارد میدان شویم، اقدام کنیم و بعد خارج شویم؛ قرار نیست همه زندگی خود را فدای یک فضای رسانه ای کنیم.
حجت‌الاسلام حاجیانی بیان داشت: اولین شرط حضور کنشگرانه در میدان فضای مجازی کنترل هیجان است، برای اینکه فکر کنیم، شرایط را بسنجیم و بعد اقدام و برنامه ریزی کنیم.
وی با بیان اینکه طرح موضوع داغ اولین رکن شایعه در فضای مجازی است، تصریح کرد: در فضای رسانه ای هرجا موضوع داغ دیدید، به آن شک کنید، دومین رکن شایعه، فضای مبهم است، اگر فضا مبهم است و سوالاتی حول موضوع وجود دارد شک کنید. همین مسیر راه حل عبور از فضای شایعه خیز را به ما می‌دهد.
مدیر کل فضای مجازی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم تأکید کرد: هر چه ما در ابعاد یک موضوع شفاف سازی کنیم، موفق تر خواهیم بود و شایعه کم می‌شود؛ در حادثه پلاسکو پخش زنده شبکه خبر از پلاسکو باعث عبور از شایعات شد. در فضای رسانه، دروغ را با جزئیات می‌سازند تا افراد جامعه باور کنند و در ذهن بنشیند.
فضای رسانه یک فضای زیستی جدید است
حجت‌الاسلام حاجیانی در ادامه عنوان کرد: ما اول باید به خودشناسی برسیم و در موقعیت‌های بحران، خود را بیازماییم؛ با شناسایی توانایی، استعداد، مهارت و شناخت پیرامون اطراف و افراد مخاطب می‌توانیم به عنوان کنشگر در فضای رسانه جایگاه داشته باشیم.
وی با بیان اینکه حوزویان باید به عنوان مصلحان اجتماعی در جامعه به ایفای نقش و کنشگری بپردازند، اظهار داشت: فضای رسانه یک فضای زیستی جدید است؛ ما در فضای فیزیکال، انسان‌های پسااینترنتی را داریم، به طوریکه انسان‌های بعد از انقلاب دیجیتال با قبل از آن، دو جنس مختلف با تربیت متفاوت هستند، مواجهه با آنها متفاوت است.
امروز ساختار اجتماعی از هرمی به فضای مسطح تغییر کرده است
مدرس سواد رسانه و کنشگری سایبری افزود: ما همیشه ساختارهای اجتماعی را هرمی دیدیم و از سابق، خود را به همین شکل نشان داده است، اما امروز کمی دچار تغییر شده است. مثلا ما در فضای خانواده، قبیله و فامیلی، یک بزرگ خاندان و یک نفر را به عنوان رأس داریم، یا در ساختارهای حاکمیتی، رئیس سازمان و زیرمجموعه و یا فرمانده و زیرمجموعه داریم که همه اینها ساختار هرمی دارند.
حجت‌الاسلام حاجیانی توضیح داد: عصر جدید با این ساختار کمی تغییر کرده است. امروز فضا به گونه ای است که هیچ رأس و زیرمجموعه‌ای وجود ندارد و یک فضای مسطح داریم که افراد در کنار هم قرار گرفتند. بعد از دوران به وجود آمدن اینترنت ما از ساختار هرمی به سمت ساختار مسطح حرکت کردیم.
وی در ادامه یادآور شد: انسان‌ها یک جامعه مدنی ایجاد می‌کنند تا نیازهای خود را برطرف کنند و برای رفع نیاز، تعامل و ارتباط دارند، به همین خاطر، هر جا نیازش برطرف شد، از آنجا خط فکری می‌گیرد. در فضای فعلی، کسی راهبر است که نفوذ بیشتری دارد و نیاز بیشتری را پاسخ می‌دهد.
جایگاه حوزویان در فضای اجتماعی کنونی دنیا و ایران
مدیر کل فضای مجازی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم با اشاره به جایگاه حوزویان در فضای اجتماعی کنونی دنیا و ایران، گفت: مردم در زمان پیامبران الهی، جامعه مدنی داشتند و نیازهایی برای خود تعریف کرده بودند و بیشترین حد نفوذ از آن کسی بود که بیشترین نیاز جامعه را پاسخ دهد.
حجت‌الاسلام حاجیانی ادامه داد: قطب آمال مردم در زمان‌های گذشته، اطبا بودند، چون مرم فکر می‌کردند طبیب، انسان را نجات می‌دهد و بیشترین درخواست را از جامعه پاسخ می‌دهد، خداوند به حضرت عیسی معجزه‌ای داد که مافوق کار اطبا بود. در زمان حضرت موسی هم این اتفاق برای جامعه‌ای که همه نیازهای خود را در ساحران می‌دیدند، رخ داد؛ بنابراین پیامبران الهی از جنس بزرگترین نیاز جامعه، معجزه داشتند.
وی در ادامه بیان داشت: در ریخت اجتماعی، پدر بیشترین رفع نیاز خانواده را به عهده دارد؛ اما در ریخت اجتماعی ما نظام هرمی وجود ندارد و بر اساس رفع نیاز شکل گرفته است. اگر در ایران از خانواده‌های سنتی فاصله بگیرید، نقش پدر تا سنی است که فرزند می‌تواند رفع نیاز کند و وقتی فرزند مستقل شد و با جامعه ارتباط گرفت، پدر را کنار می‌زند. بنابراین در ریخت اجتماعی ایران، اصلا نظام هرمی وجود ندارد، بلکه وابستگی‌ها بر اساس نیازها شکل می‌گیرد.
مدرس سواد رسانه و کنشگری سایبری ابراز داشت: در ریخت اجتماعی ایران، مردم به سمت اینستاگرام می‌روند تا سرگرم شوند. سرگرمی نیاز کاذب نیست، بلکه نیاز حقیقی است. بنابراین اینستاگرام از این نیاز مردم استفاده می‌کند، آن را گسترش می‌دهد، با افراد جدید آشنا می‌کند، در ادامه نیاز کاری او را نیز برطرف می‌کند، سپس جذب سرمایه می‌کند و نیازهای دیگر را در درون خود تکثیر می‌کند.
حجت‌الاسلام حاجیانی تصریح کرد: اگر حوزویان که شبیه مصلحان اجتماعی در طول تاریخ هستند، بخواهند در راهبری جامعه نقشی ایفا کنند، باید ببینند کجا نیازها پررنگ تر است و اگر پیامبری می‌آمد کدام نیاز را پاسخگو بود و در همان‌جا حضور فعال داشته باشند.
وی یادآور شد: حضرت امام خمینی که راهبر انقلاب اسلامی هستند، بر اساس همین نظم شبکه ای به میدان آمدند تا نیاز جامعه را پاسخ دهند و فضای اجتماعی اسلامی را پیگیری کنند و لذا راهبر می‌شوند.
ما باید برای خرده شبکه‌های فضای مجازی فکر اساسی داشته باشیم
مدیر کل فضای مجازی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم در ادامه با بیان اینکه جهان شبکه ای به صورت فضای مسطح است و همه در این فضا کاربر هستند، گفت: ما خرده شبکه‌هایی در فضای مجازی داریم که درون آنها نیازهایی وجود دارد، مثلا خرده شبکه سیاسی که بزرگترین نیاز آن کسب اطلاعات سیاسی و اخبار است. کاربری که بیشتر اطلاعات سیاسی می‌دهد و در امور سیاسی، افراد را به هیجان می‌آورد، دنبال کننده و نفوذ بیشتری دارد و راهبری پنهان برای او محقق می‌شود.
حجت‌الاسلام حاجیانی افزود: سیستم هرمی اجبار می‌آورد و در آن مدیریت، دستور و فرمانبردای وجود دارد اما در شبکه‌های فضای مجازی، کسی مجبور نیست که از کسی دستور بگیرد، بلکه شبکه به صورت پنهان راهبری می‌کند. فضای مجازی و ساختار شبکه ای را نمی توان مدیریت کرد، نهایت این است که با نفوذ بالا راهبری کنیم.
وی با تصریح بر اینکه ما باید برای خرده شبکه‌های فضای مجازی فکر اساسی داشته باشیم، تأکید کرد: ما باید در عرصه سینما فکر، ایده و تئوری جدید داشته باشیم، همانند شهید آوینی که تئوری ارائه کرد و یا مرحوم نادر طالب زاده که در این عرصه، جشنواره عمار را راه اندازی کرد تا هویت سینما را به سمت سینمای انقلاب اسلامی هدایت و مخاطبان اصلی را جذب کند.
مدرس سواد رسانه و کنشگری سایبری تصریح کرد: تئوری پردازی می‌تواند علمای نخبه، پژوهشگر و غیره را جذب می‌کند، اما مردم به سمت کسی می‌روند که فیلم را می‌سازد.
اقناع سازی در فضای حضوری راحت اتفاق می‌افتد
حجت‌الاسلام حاجیانی با اشاره به نقش آفرینی جهان شبکه ای، اظهار داشت: مسئله نقش آفرینی، تقسیم بندی خود را دارد و هر انسانی باید راهبری خرده شبکه ای را به دست بگیرد، اگر هر یک از ما قطعه خود را بشناسیم و در همان قطعه نقش آفرینی کنیم این اتفاق می‌افتد.
وی با بیان اینکه ما در فضای رسانه ای سه مرحله تبلیغ، ترغیب و اقناع را داریم، گفت: آنها که کم حجاب شدند، ترغیب شدند، اما اقناع نشدند. تنها جایی که اقناع خیلی سریع تر اتفاق می‌افتد، در فضای حضوری و در ارتباط چهره به چهره است. چون رسانه ابعادی از ارتباط ما را مخدوش می‌کند، چهره و لحن ما در رسانه مشخص نیست، به همین خاطر، اقناع سازی در فضای رسانه و مجازی سخت است، بنابراین در فضای حضوری اقناع سازی راحت تر اتفاق می‌افتد.
منبر بهترین رسانه در دست حوزویان است
مدیر کل فضای مجازی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم تأکید کرد: بهترین رسانه منبر است، چنانچه رهبر معظم انقلاب مدظله العالی تأکید دارند که اصالت منبرها را به عنوان یک رسانه که در دست حوزویان است، حفظ کنید، قدرتی که منبر در اقناع سازی دارد هیچ رسانه ای ندارد.
حجت‌الاسلام حاجیانی با بیان اینکه ما نقش‌های مختلفی در فضای نقش آفرینی فرهنگی کنشگران داریم، عنوان کرد: یکی از مسائل در فضای مجازی، مسئله جریان سازی و در این مسیر جریان‌سازی، نقش‌هایی وجود دارد و افرادی درگیر هستند، از جمله تولیدگرها که پیام و اطلاعات را به محتوایی تبدیل کنند که در فضای مجازی دیده شود که این محتوا می‌تواند متن، فیلم، کلیپ، تصویر و غیره باشد.
وی افزود: در مسیر جریان سازی، پس از تولیدگرها، توزیع گرها را داریم که می‌توانند بازاریابی و مشتری جلب کنند، این توزیع می‌تواند در سایت‌ها، نرم افزارها و بازی‌ها و یا در فضای حقیقی صورت بگیرد.
مدرس سواد رسانه و کنشگری سایبری ادامه داد: فناور کسی است که می‌تواند بسترهای درگیری مخاطب را ایجاد کند. همچنین تعامل گر کسی است که نیاز نیست تولید کند و یا به دنبال مخاطب باشد، بلکه با یک نفر در مسیر جریان سازی تعامل دارد و نقش او ایجاد ارتباط دوسویه توسط همه ابزارهایی است که در این سیستم به او داده می‌شود.
حجت‌الاسلام حاجیانی با بیان اینکه متفکر از دیگر نقش‌هایی است که می‌تواند تحلیل میدان را به ما بدهد، عنوان کرد: مرجع پاسخ، اساتید و متخصصان علوم انسانی و معارف اسلامی که می‌توانند یک حوزه اختصاصی را پاسخ دهند، همچنین سفیر فرد یا گروهی است که بین خرده شبکه‌ها ارتباط برقرار می‌کند.
وی اضافه کرد: پیشران‌ها کسانی هستند که می‌توانند رأس تشکیلات بایستند و تشکیلات بسازند، پیشران یک مدیر است که می‌تواند تیم ایجاد کند و بر اساس هدف خود و به خدمت گرفتن تولیدگر، توزیع گر، تعامل گر و غیره به هدف خود بر سد.
مدیر کل فضای مجازی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم با بیان اینکه کاربر پویا در عین حال که همراهی می‌کند و همراه و پشتیبان نقش هاست دنبال این است که استعدادهای خود را کشف کند و همراهی با دیگران یک فرصت است تا نقش تخصصی ایفا کند.
حجت‌الاسلام حاجیانی، دهمین نقش را نیروی ویژه عنوان کرد که همزمان می‌تواند چند نقش را در این فضا ایفا کند و در ادامه بیان داشت: ما باید ببینیم هر یک در چه جایگاهی قرار بگیریم می‌توانیم در آن جایگاه، اثرگذار و فعال باشیم.
وی در پایان یادآور شد: در پایان این کارگاه، قوی ترین فرد را معرفی نمی کنیم، بلکه فردی را معرفی می‌کنیم که می‌تواند کامل ترین خود در این سه روز باشد، به این معنا که اگر در سطح پایین قرار دارد، رشد کند و بهترین فرد گروه شود و بیشترین کمک را بدهد.
